طبق قانون اراضی زراعی و باغ ها در ماده 3، گفته می شود هر نوع اقدامی در جهت تغییر کاربری در باغ ها و اراضی کشاورزی که به صورت غیر مجاز و یا بدون گرفتن مجوز از کمسیون نمایند، تخلف می باشد. مراتب رسیدگی به تغییر کاربری بدون مجوز به شرح زیر می باشد؛

• ماموران جهاد کشاورزی موظف می باشند که نسبت به توقف عملیات اقدام نمایند و گزارش های مربوطه را به اداره ی متبوع، جهت ارسال و رسیدگی به آن در مراجع قضایی اعلام نمایند.
• اگر شخص یا اشخاص متخلف پس از تذکر جهاد کشاورزی، به اقدامات خود ادامه دهند؛ نیروی انتظامی موظف است از ادامه عملیات، بنا به خواسته جهاد کشاورزی جلوگیری نماید.
• ماموران مربوطه جهاد کشاورزی وظیفه دارند در حضور نماینده دادسرا و یا حضور نماینده دادگاه محل اراضی مذکور، تخلف مربوطه را صورت جلسه نموده و نسبت به قلع و قمع بنا و همچنین دیگر بناهای جدید، اقدام نمایند و اراضی مذکور را به حالت اولیه برگردانند.
• علاوه بر اینکه بنای غیر مجاز را قلع و قمع می نمایند، شخص متخلف نیز محکوم به پرداخت جزای نقدی به ارزش یک تا سه برابر بهای زمین های زراعی و باغ ها، آن هم به قیمت روز زمین های مذکور می باشد. نکته قابل ذکر این می باشد که در صورت تکرار جرم، شخص متخلف محکوم به پرداخت حداکثر جریمه نقدی و همچنین حبس به مدت یک تا شش ماه محکوم می گردد.

تشخیص کشاورزی بودن اراضی مورد ادعا و این که اراضی مذکور در خارج از محدوده قانونی یا شهرک قرار گرفته باشد، بر عهده چه مرجعی می باشد؟ وزارت جهاد کشاورزی، مرجع تشخیص اراضی زراعی و همچنین باغ ها می باشد. سپس مراجع اداری و قضایی، نظر وزارت کشاورزی را مورد بررسی قرار داده و استعلام می نمایند. البته قابل ذکر است، مراجع اداری مربوطه، موظف به رعایت سازمان مذکور می باشند.

همچنین باید بیان کرد در این گونه موارد، پس از صدور مجوز کاربری، 80 درصد از قیمت به روز اراضی کشاورزی و باغ ها بعد از تغییر کاربری، از مالک یا مالکین تحت عنوان عوارض می گیرند.

البته باید بیان کرد تغییر کاربری زمین های زراعی کشاورزی و باغ ها برای سکونت گزیدن شخصی مالک یا مالکین کم درآمد، در مساحتی کوچک بر اساس مساحت و عوارضی که وزارت های مربوطه تعیین می نمایند، شامل این گونه عوارض نمی گردند. همچنین باید بدانید در موارد نیاز، اراضی کشاورزی و همچنین دامی، شامل پرداخت این عوارض نمی شوند.

نکته حاضر اهمیت این می باشد که دهیاری، شورای روستا، بخشداری، فرمانداری و غیره نمی توانند مجوز تغییر کاربری صادر نمایند. همانطور که گفته شد، صدور مجوز تغییر کاربری اراضی کشاورزی، بر عهده سازمان جهاد کشاورزی استان می باشد. در واقع باید گفت مجوز تعییر کاربری با امضای دبیر کمسیون یا مدیر امور اراضی استان مربوطه و همچنین موافقت برای اجرای طرح های مرتبط با کشاورزی در زمین های کشاورزی به امضای رییس سازمان جهاد کشاورزی استان، صادر گردد.