در قسمت های قبل ، به بررسی این موضوعات پرداخته شد که مادون نفس یعنی چه و منظور از جنایات مادون نفس ، چیست . همانطور که گفته شد ، منظور از جنایات مادون نفس ، جنایاتی است که بر اعضای بدن و منافع آنها وارد می شود . اما این جنایات ، مانند هر جرم دیگری ، می بایست مشمول مجازات قرار گیرد . لذا این سوال مطرح می شود که مجازات جنایات مادون نفس چیست ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که مجازات جنایت مادون نفس ، در ماده 386 قانون مجازات اسلامی بیان شده است که بر اساس این ماده ، مجازات جنایت عمدی بر اعضای بدن ، در صورت تقاضای بزه دیده یا ولی او ، در صورتی که شرایط مقرر در قانون وجود داشته باشد ، مجازات قصاص است . البته ، اگر شرایط قانونی برای قصاص عضو وجود نداشته باشد ، بر اساس قانون ، مجازات دیه یا تعزیر ، قابل اعمال خواهد بود .
همانطور که در قسمت های قبل گفته شد ، مجازات جنایت مادون نفس ، در صورتی که به صورت عمدی رخ داده و شرایط قانونی قصاص عضو نیز وجود داشته باشد ، در وهله اول ، قصاص عضو مرتکب می باشد . یعنی هرگونه آسیبی که مرتکب وارد نموده است ، همان آسیب ، در مورد خود وی انجام می شود ؛ دقیقا مشابه قصاص نفس . بر اساس ماده 393 قانون مجازات اسلامی ، از جمله شرایط قصاص برای جنایات مادون نفس ، آن است که :
محل عضوی که قصاص عضو می شود ، با محل جنایت مادون نفس ، یکسان باشد ؛ قصاص انجام شده ، با مقدار جنایت وارد شده ، مساوی باشد ؛ بیم کشته شدن شخص قصاص شونده و یا صدمه رسیدن به سایر اعضای بدن وی وجود نداشته باشد ؛ عضو سالم بدن ، در مقابل عضوی که ناسالم یا معیوب بوده است ، قابل قصاص کردن نیست و قصاص عضو کامل ، در برابر قصاص عضو ناقص نیز امکان پذیر نمی باشد .
بر این اساس ، در برخی موارد ، ممکن است که جنایت مادون نفس ، قابل اجرا نباشد ؛ به دلیل اینکه بیم آن وجود دارد که به سلامتی شخص ، آسیب وارد شود . به همین دلیل ، در ماده 401 قانون مجازات اسلامی ، مقرر شده است که در جنایت مامومه ، دامغه ، جائفه ، هاشمه و منقله ، شکستگی استخوان و نیز صدماتی که منجر به تغییر رنگ پوست یا ورم کردن بدن می شود ، مجازات قصاص ، قابل انجام نبوده و مرتکب ، به پرداخت دیه اعضای بدن محکوم می شود .
بر این اساس ، یکی دیگر از انواع مجازات جنایت مادون نفس ، پرداخت دیه است و آن ، مربوط به زمانی است که بنا به دلایل ذکر شده ، امکان قصاص مرتکب ، وجود ندارد . به جز قصاص و دیه ، در برخی موارد ، این امکان وجود دارد که مجازات جنایت مادون نفس ، حبس تعزیری مرتکب باشد که این مجازات ، در ماده 614 قانون مجازات اسلامی ، پیش بینی شده است . بر اساس این ماده :
هر کس که عمدا ، اقدام به جرم ضرب و جرح علیه دیگری نماید که منجر به نقصان ، شکستن ، از کار افتادن عضوی از اعضای بدن دیگری شود یا اینکه منجر به بیماری دائمی یا فقدان یا ایجاد نقص ، در یکی از حواس فرد یا منافع اعضای بدن او شده یا عقل وی زایل شود ، در صورتی که قصاص ، امکان پذیر نباشد و اقدام او ، منجر به ایجاد اخلال در نظم و امنیت جامعه شود ، مرتکب ، به مجازات حبس از دو تا پنج سال محکوم می شود .
در این شرایط ، اگر بزه دیده درخواست نماید ، دیه نیز باید به وی پرداخت شود . البته ، در جنایت مادون نفس که منجر به آسیب های ذکر شده در این ماده نشود ؛ اما مرتکب ، از ابزار آلاتی ، همچون اسلحه یا چاقو و امثال آن برای جنایت مادون نفس استفاده کرده باشد ، مرتکب ، به مجازات حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد .