همانطور که اشاره شد ، دادگاه بدوی به دادگاهی گفته می شود که رسیدگی نخستین را انجام می دهد . اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که صلاحیت دادگاه بدوی به چه صورت است ؟ به عبارت دیگر ، دادگاه بدوی یا نخستین صلاحیت رسیدگی به کدامیک از دعاوی را دارد ؟

بر اساس قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب ، در نظام حقوقی ایران ، مراجعی با عنوان " دادگاه عمومی " تشکیل شده است که این دادگاه های عمومی دارای صلاحیت ذاتی جهت رسیدگی به کلیه دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری شهروندان می باشد ؛ مگر آن دسته از دعاوی که در قوانین و مقررات دیگر رسیدگی به آنها در صلاحیت مراجع دیگری قرار گرفته باشد .

به عنوان مثال دادگاه های عمومی اعم از شعب بدوی یا تجدید نظر آن ، صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی را ندارد ؛ چرا که بر اساس قانون حمایت خانواده رسیدگی به دعاوی خانوادگی در صلاحیت دادگاه خانواده است . همچنین دادگاه انقلاب یک دادگاه با صلاحیت خاص و ویژه است که در قانون ، برای رسیدگی به جرایم خاصی رسیدگی می کند . دادگاه ویژه روحانیت هم صرفا به دعاوی مربوط به روحانیون رسیدگی می کند و این دعاوی از صلاحیت دادگاه عمومی خارج هستند .

حال این دادگاه های عمومی که صلاحیت رسیدگی به همه دعاوی به جز موارد استثنا شده در قانون را دارند ، خود شامل شعب بدوی و تجدید نظر می باشند . در قسمت قبل توضیح دادیم که شعب بدوی عهده دار رسیدگی نخستین به دعاوی ای هستند که در صلاحیت دادگاه عمومی است و شعب تجدید نظر هم عهده دار رسیدگی به تجدید نظر خواهی از رای دادگاه بدوی هستند . پس صلاحیت دادگاه بدوی ، رسیدگی ابتدایی به دعاوی حقوقی و کیفری است .

البته در مورد صلاحیت دادگاه بدوی باید این نکته را نیز یادآور شد که بر اساس قانون در حال حاضر شوراهای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به برخی از دعاوی حقوقی ، دعاوی خانواده و حتی دعاوی کیفری که از اهمیت کمتری برخوردار هستند را دارا شده اند و به این ترتیب ، برای جلوگیری از تراکم پرونده در ساختار دادگاه های بدوی این شوراها جهت حصول سازش میان طرفین و یا صدور برخی احکام فعالیت می کنند .