متأسفانه بر خلاف قانون کار و قانون تأمین اجتماعی، بسیاری از کارفرمایان بانوان شاغلی را که از مرخصی زایمانشان استفاده می کردند را اخراج کرده و شخص دیگری را جایگزین آن ها می کردند. این روند ادامه داشت تا زمانی که طی رأی وحدت رویه ای که هیأت عمومی دیوان عدالت اداری صادر کرد، این عمل کاملاً مغایر و مخالف قانون شناخته شد و ضمانت اجراهایی برای آن در نظر گرفته شد.

رأی شماره 482 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری که در تاریخ 13/6/1396 صادر شد، عنوان کرده:

1. اخراج زنان کارگر در ایام مرخصی زایمان و دوران شیردهی تا پایان دو سالگی گودک، به هر عنوان ممنوع است.
2. اگر بانوان کارگر طی قرارداد موقتی، شاغل در کارهایی هستند که ماهیتی مستمر دارند، دوران مرخصی زایمان و شیردهی آنان جزو مدت زمان قرارداد به حساب نیامده و بعد از گذشت این ایام می توان مدت زمان قرارداد را برای آنان محاسبه کرد.
3. برای بانوان کارگر که طی قرارداد موقتی، شاغل در اموری هستند که ماهیتی مستمر ندارند، اگر کار مذکور تا پس از دوران شیردهی باقی است، قرارداد خاتمه نخواهد یافت.
4. حتی اگر در دوران مرخصی و شیردهی پیمانکار تغییر کند، با بقای کار و کارگاه و کارفرمای اصلی، هیچ مجوزی برای اخراج کارگر زن وجود نداشته و او می تواند پس از دوران شیردهی به کار خود ادامه دهد.
5. تغییر شغل و نقل و انتقال زنان کارگر به هر عنوان در ایام شیردهی جز با رضایت خودشان ممنوع است.
6. عدم توجه به مراتب فوق، تخلف از تکالیف قانونی و مستوجب مجازات انتظامی است.

با توجه به موارد مذکور، می توان نتیجه گرفت که هیچ کارفرمایی حق اخراج بانوان کارمند و کارگری را که از حق مسلم و قانونی خود یعنی مرخصی زایمان و مرخصی شیردهی و استعلاجی های مورد نیاز این دوره، استفاده کرده را نداشته و در صورت سرپیچی، مرتکب تخلف شده و مجازات انتظامی در انتظار اوست.

اگر به هر علتی کارفرما از بازگشت بانوان کارمند یا کارگر پس از دوران شیردهی امتناع کند، بانوان می توانند به نزدیک ترین اداره کار محل کارشان مراجعه کرده و از کارفرمای خود شکایت کنند. معمولا در چنین شرایطی هیئت تشخیص اداره کار، حکم به بازگشت کارمند به محل کار می دهند. اگر کارفرما با وجود چنین حکمی نیز مانع از حضور کارمند در محل کار شود، وی می تواند به دیوان عدالت اداری مراجعه کرده و طرح دعوا کند.

یکی از دغدغه هایی که بانوان کارمند همواره در طول دوران شغلی خود با آن دست و پنجه نرم می کنند، مسئله بارداری و فرزندآوری است. هیچ شکی نیست که هر زنی دوست دارد برای یک بار هم که شده حس مادر شدن و مادری کردن را در زندگی اش تجربه کند؛ اما بسیاری از بانوان شاغل به دلیل از دست دادن شغل فعلیشان از این آرزوی دیرینه صرف نظر می کنند.

به دلیل این که کشور ما با مشکلات جمعیتی مواجه شده است، در کنار قانون کار و قانون تأمین اجتماعی، آئین نامه ها و اصلاحیه هایی تصویب شدند تا شرایط فرزندآوری را برای بانوان شاغل تسهیل کنند.

تا قبل از سال 92 مدت زمان مرخصی زایمان شش ماه تعیین شده بود، اما پس از آن طبق اصلاحیه ای به 9 ماه افزایش پیدا کرد. در کنار آن کمک هزینه بارداری، زایمان، دوران استعلاجی زایمان، شیردهی و… برای بانوان شاغل در نظر گرفته شد تا اشتغال آن ها، خللی در وظایف مادریشان ایجاد نکند.

طبق رأی 482 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، هیچ کارفرمایی حق اخراج بانوان کارگر و کارمند تا 2 سال پس از دوران شیردهی و به علت استفاده از مرخصی زایمان را ندارد. اگر کارفرمایی از قانون سرپیچی کند، مرتکب تخلف شده و مجازات می شود.

در صورت امتناع کارفرما از اشتغال کارمند خانم، کارمند ابتدا می تواند به اداره کار محل کارش مراجعه کرده و با شکایت از کارفرما، نامه ای برای بازگشت به کار بگیرد.

اگر کارفرما مطابق دستور صادره عمل نکرد، کارمند خانم می تواند با همان نامه که نوعی سند معتبر به شمار می آید، به دیوان عدالت اداری مراجعه کرده و شکایتی را علیه کارفرمایش تنظیم کند و شغل خود را باز پس گیرد.

مدت زمان مرخصی زایمان طبق قانون جدید چقدر است؟ طبق اصلاحیه جدید قانون تنظیم جمعیت خانواده، مرخصی زایمان بانوان شاغل 9 ماه تمام تعیین شده است که در این دوران حقوق، مزایا، پاداش، عیدی و… توسط سازمان تأمین اجتماعی برای بانوان کارمند واریز می شود. آیا کارفرمایی که کارمند خانمی را پس از دوران شیردهی اخراج می کند، مرتکب تخلف شده؟ طبق رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، این کارفرما مرتکب تخلف شده است و مجازات انتظامی برایش در نظر گرفته می شود.